Печать

Барзулав личIину гьарзасса хъу-лухччинул заллу акъая.

АцIра шинавува ятинну ливчIун, кIанан ккакъавксса бакъая. ОьрчIнийва, чагурт чIумал, цимилгу ттуккул пилисирттай, ккашала шанай, хьхьурду дирчуну дия. Цимилгу арандалий бугъраву, зунттуй гъараву, марххалттаниву яхI бувну бия. Цимигу ганал шяравучу, цимигу ганал чIунархIал оьрчI, ххуллул гьалмахчу жагь цIал дирну, жагь баргь лавчIуну, жагь ци бунугу хьуну, ливтIуну бия. Барзулавма, хъахъимачIагу хьуну, нуцIул чарийн увккун, савсуну ия.

Барзулавл цимигу даву архIалла дачин дайва, архIалла къурталгу дайва: Барзулавхъул архIалва хIугу хIуй, цугу цулуй, хъугу къуру дуллай бикIайва. Вайннал цала кулпатгу хъунмасса бия, кумагчийгу чан къашайва, Бюхъайма бюхъу-бюхъумур буллангу икIайва.

РукIлилу ниц, кьаллуй оьл, лухччиний ххулу, къурув хъу дунугу, Барзулавл кулпат миннул щаллу къабайва. Мунийн бувну ганал канища къяцIа-кьютIилу чан къашайва. Га ия къалайчигу, муххал усттаргу.

Аллагьнал магъула дичиннин ялугьларча, ккашил ивчIайссар. ХIарачатранни барачат бикIайсса, — тIун икIайва га чIявуну.

Барзулавл гьунар яла-яла чал бурхIай бия.

ЧIурппия, Бядухъа Барзулав кьюкьу багьлун ппалул хараллу лавсун учIайва. ДачIайва кьатIу уккансса акъасса щахъаннийх, дан байва чухъри, булайва тайннан цанма лавхьхьусса хIакь, даххайва тих-ших ххирану. Яла циван къатIунтIиссия Барзулав: «Маша барачатссар!»

Ласайва Гъумучату дух янна — дакьин дайва. Ласайва яншку чалагьайртту — дуккайва мангъал, цIудайва, байва муххал кьаллу, бадрарду, лагайва Кураллавун, гьарзат тийх даххайва, кIива чвай лачIал гьивурдугу дурну, шавай учIайва.

Тиха Барзулавхь гьивчру, хъюртру, ахъвазан-курагру, къарпузругу бучIайва. ОьрчIру ххарил литIайва. Гайннан яла-яла хIаз шайва буттахь Кураллава бувкIсса кIяла муххал кьаллуя. Та тийх интлахъан, гъилахъан вацIлуву найрал хъурзилттуй бикIайсса бия. Барзулавл ганил вийх тийн — шийн лирчусса ххаллу кIяласса шаллаха чIалай къадикIайва. Гивун уругукун, гивусса рангирдал, накьиширттал ххуйшиву!

— Хъамущалва букира, — куну Аьишатлул ца-цаннахьхьун ца-ца чIулу бириян байва. ОьрчIру, ку хIаз лахъи лаган буллай, ланцIатIий, ку гава цIана шалуцIухссагу бувну, кIисри бушлай, тамахIну цIунилгу ниттих буруглан бикIайва.

— Гьассар: ницIал хъу къадугьайссар, — куну, Аьишатлул гай даву дайма зун, дан къашайма бялахълан кьатIуппай гьан байва.

«ОьрчIру чIукьа къабуккан», Барзулавл нюжмардий цал ккурч-аьрччапгу дан байва, ялун уттуллул нагьлий бявххусса туртул кучча ягу цирда оьлил нагьлил ягълавгу бутIин байва. Кьассаврая бакI-щикI, вихссака ларсун, кулпат дикIух ххуцI хьун къабитайва. Бихху тачIав кьакьан къабайва. ХIайван, кIункIурдуву цивува цуппа бавцIан бувну, къячIавун бутIайва. КIилахъан, интлахъан кIункIурдуйн ца-ца кIичIала бутIлай, Барзулавхъул мудан цIу дикI канакисса кунма бикIайва.

— Къадаран ва жула чIаххучу бивну бивкIун бур. Жула ттарацIу уну, на янна диян дав. Таксса загълунсса Аьйнилав танал аттан циван ивкIссар? — укуна Аьишатлул, хъурунхъуссаннул тIамакьрал лагма лавгсса кулпатгу вичIи дишин бувну, пиш-пишгу тIий.

— Кьякьа матIра: зулмукарнал ахир тара тагу оьнин дуккайссар. Та Аьйнилав цувагу зулмукар къаивкIссания, утти цаяра оьнайн бакIрайн къаагьантIиссия. АцIра шинаву ппу ивкIуну, ниттил на танащал Азербайджаннайн дахьва иних ва янналух чагуртну гьан увнав. ХIалтIилия, та — хъуслил гьивурдугу дурну, на — дахьра ттунна яннагу хьуну, дахьра чIунгу лархъун, шаппай най буссияв. Хьургъату ливчукун, ттун ца кIяласса башлихъ лявкъуна. Му вин къааьркинссарча, ттун була тIий, ахчунни. Ттунгу, ниттин ссайгъатран ца та башлихъвагу лавсун учIан ччай бия. Шярахун биявайсса чIумал, башлихъ ттуща къабуккайшиву кIул хьукун: я ттун, я вин мабикIарача, куну, зевххуну ттуща, чIиллух парча-парчари бувну, ххуллийн бувтуна. Мукун цува хъин бакI акъанугу, угьарасса адимина жува сававну аски ан циванни. Тава тагу оьккисса кьелул гьакь ликкайссар, зува бюхъавай биян хьхьичIунмай машаванну, — укуну, кулпатрахь насихIат бусуна къатлул хъунаманал.

Укунсса ия Барзулав учирча, ганал сурат диялну къахьунссия. Барзулавл хъуна-хъунама оьрчI Малик буттащал хъачI-бакI архIал хьуну ия. БучIия га гьашину-ялунчIил къатлул ан. КьатIату за тIалав дайсса, даврихьхьун бархI булайсса, оьмур-хъинмур лаласайсса Маликлул цанма кюру банссия.

Амма ниттивугу, буттавугу ганаща ца хатIа къавхьуния тIисса, хIучI бикIайва, цанчирча, Маликлун ярагъунниха чIалачIин къадикIайва. Ттупангирттаха, ттупанчарттаха, патроннаха зийна, ппив буллай, батIлай, марцI буллайна икIайва. Мунияр ххишала цала хъунмур ссийн Бадрижатлунгу ишан ласун, битан, марцI бан лахьхьин бувна. Ссу зат пагь байсса лявкъукун, жу гъазават бан хIадур хъанахъиссару тIий, дяъваисса нитти-буттахь:

— Ялунгу пахру бара: чунал багьа бур, — увкуна.

Ца кьини Барзулавхъал оьру туллул цичIав бакъа цала ттуккуйн хъап куну, гьааъ тIутIи бувна. Ккаччил яру аьжаивну оьттувххуну бия.

— Жиндрал хьуну бур, явара арх шира, — укуна Барзулавл.

— Туну бутан аьркиннихха, — увкуна Аьишатлул.

— Улу ттупанг ласи, — буттал арснайн гьим дурна. КIа увкIукун, — инания Бадрижатуща жин ххассал къахьунссар тIун икIайвав, — куну, хъярчгу бувна Барзулавл. Аьишатлул пикрилулгу га цIана кьукьуна: балугъравун ивсса оьрчIаха ккаччи бивкIуну бунагь хьурчагу, му бигар, бивчIарчагу личIину биччи бакъасса душний биширча хъиннихха тIисса зат.

— Гьула, гьула, ци гьунар барав, — увкуна ганил цила душнихь.

Ссийхь битан баву хIаз бивзуна Маликлунгу.

— Мала, мала, ишан ласайсса куц вин кIуллихха?.. Яруннил дянивун бурган ба.

Душнил кIисса кIункIу бувна, ххюва битулул мусибатсса пIякь куна, къинттуллуха няращал ттурчIал парчагу ливчуну, ккаччилгу къутта дуруна.

— ХIайп, ккаччи хъинсса буссия! — увкуна Барзулавл.

ПIякьлищалсса хIучI нитти-буттавун шикку хъиннува багьуна. Бусайхха къюкIлил — му нахIакь бивкIунгу бакъая.

КIичIира ляхну ца кьини Малик цала зумуну «нагандалуха» зий ия. Тия чулий лахъсса зункIлий ацIния кIира шинавусса душгу щябивкIун бия. Та бия чIаххучунал щарни уссил душ, танал оьрчIру буцу — ятин. Цийнмагу Гьинта учайва.

Цакуну Барзулавхъал къатлува ттупанграл чIу хьуна. Гьинтагу вев куну, махъунмай багьуна.

— Цивхьур? Цивхьур? — тIий, гьанавиххи хьусса инсантал лагма лавгуна, гай тамансса хIаллай банмур бакъа ливчIуна.

— Яр му, валлагь, хатIалийри щусса! — тIий ия, мучIайн увккун, хъахъи лавгсса Малик.

— Барзулавнайн оьчара, Барзулавнайн! — укуна щилъяв.

ОьрчIру ккурчIату та уцин ххявххуна. Лахъи-утта къалавгун, жура-журасса дарурттащала, вагь-вагьгу тIий Барзулав душничIа хьуна.

— Хула, ккулла щайсса чIумал цукун щябивкIун буссияв?

— Тихунмай лажинну.

— Хула, бизуча, щябикIу.

— Вай, къахъанай бур!

— Жу кумаг баннухха, мукун, — душ энчIругу дуллали бувну щябивтуна.

— Яла цукун багьра? Чун багьра?

— Укун, шиккун.

«Допрос» лахъину, аьзавну чIалай, энчIру Гьинтанияр, лагмами гужну дуллай бия.

— Багьну цуксса хIал хьуна?

— Цахъис.

— Бизан хьунав, занайгу буссияв?

— Къавхьуна, бакъассияв.

— Щингу ласияра; вяртIагу дулара, — амру бувна Барзулавл.

— Жува ина ва цIана хъин баннухха.

Дурккуна жиплива чIила, лавсуна лахъисса, кIюласса щяпа, улукьуна ритлай, бувна накI ва дачIиксса ххалаххи. МицI къуркъа-къуркъасса бувна, шам исвагьисса хьуна.

Бивчуна вяртIуллувун даруртту. РуртIуна ялун щин, хIала бувна. Хьуна хъахънсса дукь.

Буккан бувна жиплива кIяласса, кIюласса сунттул ххаллал кIутI. АцIра ххал, дахьра-дахьра кIура дарну, бувна хьхьа, бучIуна ххалаххухун. Шюршуна кару, дургъуна ххалаххуйх дукь, бюкьан бувна хьхьа дукьливун. Дугьан дурна вяртIа Бадрижатлухь, бугьан бувна Гьинта кIиннахь, бачин бувна ххалаххи мицI хьхьичIну, хьхьа хъиривну ккуллалул ххуллийх, душнил лякьлувух. Гьинта вев тIий бия.

— КьабикIу, буттал. Ххаржандалух кьукьари бувмигума урцIуву, цIий бивхьуну буна игь тIун къабикIайссар. Винма личIину хъунмасса иш хьу ххай бурав! ЯхI ба. БацIукьай, гьунттинин цукун тIанкIа тIун бикIарав.

Вай хавардахун лахъисса хьхьагу хъиривну, ххалаххи тиха ливчуна, ххалаххи шювшуна, букьуна, ххимур хьхьа зурчIайтIинма бивтуна. Щавул кIирагу бакIрайнгу гайра дукь щуна. — Буцара тти жуннийн: вания тийнмай душ ттулли.

ХьхьичIух бувгьуну, Маликлул душ хIаллих цаланийн биян бувна. ХIатти ция Гьинта ганиннин гукун, марххала кунна, кIяласса лултту-ялттуссанний утту бишин бан! ХIатти ция ганиннин гукун гьивчру, хъюртру, конфетру, хIатта чассаггума буллай, циняв ганил лавай бацIлан!

— Бургу, ттаттал, вай циняв винни. Уку-укунсса затрура яла ина канантIисса, цIана вай дукьара, — Барзулавл Аьишатлуйн гьим дурна. — Цалсса на вин мяйва гьантлий вайннуяр нахIусса цирда чансса зарура дуллантIисса.

Гьинтаннив цIана я вай, я цамур цичIав аьркинну дакъая. Душ, яругу магъулух битлай, кIуну бия.

Гьунтти кьини кIюрххил Барзулавл ца хъуннасса тIаннул къусуву ца ккунукрал хъахъимур, ницI, лагаву хIала дуруна.

— Явала, ттаттал, вай дуки.

— Гьинта канан хьхьичIунну бакъая.

— Дуки, дуки, вай нахIуссар, марцIса дарурихха. Акъахьурча, гьунтти ва чIумалнин вин цичIар дакъассар.

ХьхьичIсса цава-кIива гьантлий Гьинтал муксса авара къадуруна, яла ххункI букавияв, гьивч букавияв, накI хIачIавияв, тIун бивкIуна, яла-яла щин гъарзану зумух ласласи хьуна:

— Варакъува хIачIавияв. КIичIулувусса тай къадулурча, тIясравусса гай дуларакьай.

— Вуй, ява, ява кьабикIу: лякьа чапал хьуну, инава бивчIантIиссарахха, ттаттал.

ЯхI душнил бувна, ци дунугу дукъаркуну, хаснува хIакъарчIуну къабикIан, яхI Барзулавлгу бувна, щавучIан ххюттурдавух чапалсса, кьянкьасса зат къадиян, гьантлий цал кIа цалла къусса дакъа къадуллай.

Кьини цал Барзулавл хъахъи дукьливух бувксса хьхьа хIаллих душнил ттиликIраха лякьлул чулухунмай, ягу лякьлул чулуха ттиликIрахунмай личин байва.

Ва даву дайсса чIумал Барзулавл гъалгъа ратI кунма жюржюр тIий экьи бачайва:

— БацIукьай, ца-кIира нюжмардува ина цукун къиссу буллан бикIарав. Щюлли хъюру дан къурув занантIиссара, оьрчIикIули, някIунна дурну, хIату бучIавантIиссара. Ттунгу дулаваннав?

— Туну, ина хъинсса урахха.

— Жува ина цукун шар булунссарав: ацIва чаг бизанну, щалла тар датIинну, шаннайра зюрнав-накьара архIалла рищунну, — гужсса хъатIи банну, зярмахмурдал, дарайртталгу балгуну, жу ина чайгу буртти бивтун, хIурматрай биян баннухха.

— Барзулав мяммай, на вила махъ бити, Маликлущал къагьанна.

— Хъинни, мяммал, танайн жува хъатIуйнвагу къаоьчиннухха. Ччарча ца магьагу бусавив?

— Гьииъ — куну, оьккину цIуцIисса душнил пиш увкуна.

АцIнияхъай гьантри хьуна хьхьуттай лал дуну, яла ччурущин дацIлай. Махъва-махъгу, цIу бутIуй кунма, хьхьа цIусса оьттул гъулутуну личлан бивкIуна.

— Гьа, тти душ хъин хьуссар! — увкуна Барзулавл ахирдангу ххарину, — тти бучIиссар хьхьа буклан. БучIиссар вания тинмай ванин щара лархъсса гъели накI, чансса кьавкь ччатI булавангу.

Утти духтурнал, хIурхIа кIункIу дурну, хьхьуттава гьантлун ца-ца ххал дуккайва. Хьхьа кIюла личIлай, щавул ккутI къума хъанай дия. ХIурматралгу хъин бивтсса душнил макьу ялу-ялун дакьлай дия.

Дурккуна махъра-махъсса ххалгу, щуна махъва-махъ щавурдайн даругу. — Кьияну вил цIуцIисса цичIар къадикIантIиссар, тти ина инсанна. Биша ва цIана ттул хъатлий инава хъин баврил хIакь, — куна Барзулавл ххарину пишгу тIий, Гьинтагу пиш-пиш тIутIи бувну.

* * *

ИвчIарча, ва дунияллий махъ личIансса зат Барзулавл ца дия: мугу хъунмур душ Бадрижат. Ганияр ганан ххирасса рухI заннал ляхъан дурну дакъая. Ххира къахьун личIи бюхъайвав! Кьурандалий бивтун шанма барз хьуннин буккин-чичин лавхьхьуна. Тания тиннай шяраву тани лахьхьайсса цамур элму къадикIайссия. Ххулу батIайва, хъу ттихIайва, къама кIучIайва, пас байва, ппал дюххайва, ххаллу дайва, чухъа щащайва, ичIува къатта, нур дизан дурну, пар-пар тIутIи байва. ТIуллу цIубусса душивруцIун, бакIрал ххуйссагу бия. КIяласса симандалий лухIисса я-иттацIани дия, чурххал къалип буллай бувсса бия. Барзулав ххирашиврул лякьлул оьрчIайсса аьй ххал къашайминнаясса акъая, мунийн бувну, цавува цува, «ХIайп, Бадрижатлуй та дахьвасса ссирссилттал щагу къабикIукьай», тIун икIайва.

Цуша дурача тIий, хъярчирай Аьишат гъан хьун къариртун, Гьинтан дару бусса вяртIа дугьлан кару марцIсса, лази-лавкьусса Бадрижатлухьхьун хIазран дакъаяхха дуллусса.

Буттан душ яла-яла бусрав хьуна бурж батIавриву. Щахъаннища, мискин-гъаривнаща Барзулавл чухъри чумуй дан къашайва, ку тамахIкар хьуну, оьрчIан, цанна янна дурну бикIайва, куннал чара бухлавгун, базарлуву ччатIух, цIих дарххуну дикIайва, кугу цала мискиншиврия къабиллай, дан ччай бунува, дан къахъанай бикIайва.

— Вагъар, зун кIира чухъа дан шанна шин аьркиннив? Зува жуя буттал бутIа лавсъсса ххайвагу бакъарув?

— Ми ппалух Агьаллан багьа зугу буллуссияв? Юхсса зугу жул хIатIинталлув? — Вай нитти-буттал лахьхьин бувсса махъру, цила бакIрава кунма тIий, мяйра-ацIра шинавусса Бадрижатлул буржлутал кьитI-кьитI тIутIи байва.

Цал ца щарссания я чухъа, я ппал къадуккайшиву Барзулавн ва Аьишатлун бувчIуна. Балики ци бунугу шайссарча, булу цал ттигу Аьлил ПатIимахь я чухъа, я жулла ппал дула уча, — увкуна Аьишатлул Бадрижатлухь. Му дия чани щяв дагьну хъунма хIал къавхьусса чIун.

Бадрижатлун ПатIима шания дизан дурану ляркъуна. Къюллул бувцIусса цIихълул шаний, тIавтIсса хъун баркьутралу оьрчIал читIа дия.

— Дирзрав, ПатIимай, зайзал [1] я чухъа, я ппал ласун гьан бунна, — увкуна душнил.

— Аман, чара бакъул аьркин давххакьай, хьукун лахъаву данхьуви, — щарссанил лахъисса гьагь бивгьуна, — ца гьуру ппалул цIаний тти рухI лакъарсун къабикIаннув?

— Шаниярагу дизугъар, вил гьухъалданийн гьан бан оьл бакъарив, ттукку бакъарив? — нач дуруна Бадрижатлул.

— Аман, ласу бахIчIаврил дизан личIи дакI дурив, — лахIу тIитIугу бувну, щарсса янна лахлан диркIуна.

Му чIумал, хъап куну, суйчIату дукнилул тIясгу лавсун, Бадрижат ливхъуна.

Та чIумала, тай шиннардийва Бадрижатлул оьшиврул цIа дурккуна. «Аллагьнал кьисмат къабаннав!» «Пагь-пагь-пагь, чIивисса оьрмулий чIявусса маз кIулсса душ!» — тIун бикIайва шяравусса.

Утти Бадрижат ацIния ххюра-ряхра шинава личлай бия, оьцIагу хъамаритала хьуну, кIанийн тти чIявуну Барзулавхъал ххуй душ тIун бикIайва. Душнийн шяраву тамахIну цучIав усса-акъасса ттинин ялун къаливчуна. Цуппа Бадрижатгу личIину щийчIав дакI дакьин бувая.

Бия, мяйжанссар, щак багьансса кIантту, амма мунихгу щилчIав къулагъас къадуруна. Маликлущал дус хьуну ия Алла Буттахъал Садикь — бюхтту-бюхттулсса, лухIи-пурщисса жагьил — бярду яру. Садикь Барзулавхъаннин, Малик Алла Буттахъаннийн занай, ярагъунниха зий, ччалли аьщуйн битлай, дустал чIявуну цачIу бикIайва.

КIай хIакьинугу, ххяллулун ттупанчартту битлайгу бивкIун, марцIгу бан, ахттайнссагу дукан Барзулавхъаннийн бувкIун бия.

— Лахьхьу ккурчIав ярагьунния ихтилат дагьунни. «Гьич нунчIабихьулучIан бияйсса пIякь уку ттигу буккан бувар: танил адаминал ххячча рутайва», — укунни Оьмал. «Тания шанна дугьайсса хъунил тиха къаличайссар, шанна вирсирайх лагайсса, чаннаннил райцалувух [2] личайсса ххювабитулучIан бияйссарив?», — тIий, Дядул Аьвдулла унува, мютIи-сав ан къавхьунни. Лаган — маган, магьузарду [3] ми — оьвамма затрур, чай кишинал, — бусуна Маликлул.

— Ия МалакIан Аьлил ттухьгу «ярагъуннил паччахI — ряхва битур» тIий. Къужри бур да, — бакьин бувна Садикьлулгу.

Му чIумал Бадрижатлул суцралий тIаннул аьму, аьнттуву гьавккурттал кIурглу, дикIул бухличча, чIарав дукьра хIанттил гьарацIи бивхьуна.

— Ссу бакъар ва ттул, ссурухIи бур, — хъярч бувна Маликлул.

— Бур, лап аьламат! — рихшант дуруна Бадрижатлул.

— Гьай-гьай бура, туну бакъарав? — хIала увххуна Садикьгу.

— Аман хъинача, ва оьлил яруй, — энчI дуруна душнил.

— Ачу да тти: бусравран барчаллагь ххал ба, — увкуна Садикьлул хьусса нач кIучI дан, пиш-пишгу тIий. Ххишалдаран бакI кIутIутIи дурну кьаитан, Бадрижат, ца энчI ялагу дурну, бувккун лавгуна.

— Аждагьариярч, амма дуниял лаялун хьурчагу та булунтIисса винни.

— Валлагь, хьунххай акъара.

— Къахьурча, ссурссу дукканнухха.

— Мунийну, ци хайр, ци хIаз хьунссар?

Вай хавардахун гьалмахтурал ахттайнсса дуркуна.

Ца кьини тавханттуву цивппалу бунийгу, Маликлул Бадрижатухь увкуна:

— Ссувай, хьувар та Садикьлун, хъинну дакIнил лавсъсса гьалмахчу урча.

— Мукссава ччяни циван бизар хьуссара, уссу, нания жула ини-янналий къазулму бара.

— Яр бакъача. Такссава ххуйсса оьрчI канища къауккан нигьачIий ура.

— Манигьаусара, на ттигу чIивиссара, — куну, укунагу нач-начну гъалгъа тIисса уссу ссийл бащан увна.

Цаппара гьантрава Садикьлул нину Жавгьаратгу, ганил уссу Амирхангу душнихъан дакIний-мазрай бакъанма Барзулавхъаннийн бувкIуна. «Бисмиллагьи рахIмани рахIим. Я аллагь, барачатну ша бизлай хьуннав!» — куну, хьулувух ухлахини Амирханнал бая-къабаянну дуаь дуруна. «Аммин, я гъапуру рахIим, тIайла бацIу хьун ба!» — куну, кIанацIун кIава чIуний Жавгьаратлулгу бавхIуна.

— Ссалам аьлайкум, бивзрув! — увкуна лахъну Амирханнал.

— Ва аьлайкум ссалам, зугу бивзрув? — ссалам лавсуна Барзулавл.

— Жу кунма бучIаваннав, зукунма лякъаваннав! — увкуна Жавгьаратлул.

Барзулав чанну хьхьичIун урувгуна, Аьишатлул:

— Аммин! — увкуна.

— Ча бувкру.

— Буккарухха.

— Ци зий бурувартал?

— Бачияра, щябикIияра! — увкуна Аьишатлул, чIиртталух бартбисулий кIараллугу бивхьуну.

— БачIва къабучIан канил дургьуссияча, — Жавгьаратлул цила карщул ланттула Аьишатлухьхьун чинилул вяртIа дуллуна. Ганиву ятIулсса сунттул карщул къатлуй конфетру, кишмиш-тIутIи бия.

— Ци ишру бур туну, цукун буру? — цIувххуна Амирханнал.

— Къаоьккиру, аллагьнайн щукру. Гъарал чIал хъанай, чансса нигьачIий ура, — увкуна Барзулавл, Амирханналгу.

— Валлагь, ца ххюва-ряхва гьантлува къалачIурча, хъу-ххулу кьакьанссар, — куну, кIанал тIимур тIайла бувна.

— Сунну кьавкьун бур, чIан гъанми хъуруннил хъахъи дарай ларххун дур, — кIайннацIун бавхIуна Жавгьаратлулгу.

— ДукIу бачIи къурнийн ссав дирна, гьашинугу бакIлахъия кара ласурча, мискин-гъаривнал тагьар оьккину дикIанссар, — куну, бакI хьхьичIун руртуна Барзулавл.

— Цакуну ларчIуну, гьарзат уттарагуния тай, — хIала дурххуна Аьишатгу.

— Шайча, ина шиккун кIюрххилсса ласила.

— Ласун хьуви, гьанттайнсса къадуркуну за буххивав?

— Му кьацIгу инарагу дурача. — Барзулав Аьишатлуйн эц ивкIуна.

— Чун бавцIуну бура? ЦIу диша, щинав насу, — амру бувна танилгу Бадрижатлуйн, цилагу нис, ччатI, хIанттил гьарацIи хъамаллурал хьхьичI бивхьуна.

— Бисмиллагьи рахIмани рахIим, хурала ца хъис зат дуканнуча, — Барзулавл батIба ччатI мукь гъавгъуна.

— Махъгу, хьхьичIгу кIул къавхьуну къабикIайва-хьур, бусаннача, Барзулав, жу зущал мачча хьун ччай буссиявхха, гъансса чув?

— Гьаксса хъина. Барчаллагь жу дакIнин багьсса.

— ДакIнин багьангу туну чIунни: жулгу оьрчI ивну ур, зулгу душ хъунма хьуну бур. Аллагьнал цIимилия, цичIав чанну бакъару: къурув хъу дур, лухччиний ххулу бур, — айивхьуна Амирхан.

Цува ккаккан ца адиминал багьа ур. Мазгу бакIгу ххуйссар жул Садикьлул. Мугьи букIуний бакIрай бивтун ябуллан бикIайссар, шаппай бувкIукун, ккаккан букъав къабитайссар: мусийх лавсун, сусух баххайссар. Жу ми бакъару, Барзулав. Къатлул заллу вил душри бикIантIисса, — бакьин бувна Жавгьаратлулгу.

— ОьрчIгу ххуйсса ур, къаттагу къаоьр, душнингу ччимур бикIанссар, амма жу ттигу буварухха: душ чIивиссар, — куну, Барзулав хьхьичIун урувгуна.

— ЧIивигуния бакъар, чIивихьурча аьшгу дурну, хъун хьуннингу бацIайссар, — увкуна Амирханнал.

— Мукунсса буза аварасса бикIай: къахъанай бур тIар, щичIарив бия тIар, кьабитлай ур тIий, дянив ламмамтал багьлай, цаннайн къахьурча, цаннайн вих хьун буклай, хIаз къабикIайссар, Амирхан. Ххуй-ххуйсса душру шяраву гьарзар. Зу зуласса бара.

— Ламмамтуралсса иш бигьар. Душругу шяраву ххуйсса цаймигу бушиву кIулнуваруххакьай, Барзулав, жу вичIан бувкIсса.

- Юх, Амирхан, къаччан мабикIара, гъансса чув, жуя зун пайда бакъар.

— Барзулав, кьянкьа бурчуйн малахъара кьай, ттул оьрчIал яхI гъагъан мабара, — лиргълихун дагьуна Жавгьарат.

— ЯхI циванни гъагъайсса, ттул ссу: оьрчI унал душ бунахь була чайссар. Му дур дунияллул аьдат.

— Туну гьич пайда бакъассарив? — цIуххуна Амирханнал.

— Юх, юх, жу му кIанава ттигу архну буру.

— Ци бави, нава укIукун, ттухьхьунма биххангума булунссар тIисса вихшала дуссия. Барчаллагь вил чувшиврун. Бизу, Жавгьарат, къавхьуннича жува тIимур.

— Биххан на ва вихьхьун ттигу булайссархха. Зунгу барчаллагь.

— Ци бачиви туну, жунма кьисмат къавхьунугу, жул оьрчIан ххирасса зул душнин дуниял тIитIиннав, — увкуна Жавгьаратлул.

— Зунгу жуяр хъинсса бакIрайн багьаннав, — жаваб дуллуна Аьишатлул.

Байча щусса мугьисалт, яхI гъавгъун шаппай лавгуна.

— Гьала тти танаяр хъинсса шин буларав? — увкуна буттахь бикIайкун къаччан бивкIсса Маликлул.

— Вилуксса ттулгуяхха, ттуйгу бихьирча ци хьунтIиссия? — цIувххуна Аьишатлулгу.

— Наравкьай къатлул заллу, зурув? На ивкIукун, зува зунма ччимур булуварача, на итияра, ттун кIулссар нава ци зузиссарав, къуртал бара, гьар, — жаваб дуллуна Барзулавлгу, ххишала махъунмай зана къабикIанну.

Амма гара кьини уссил ссийн байкун бувчIин бувна:

— Садикьлун бакъа ххишала щинчIав къахьунтIиссара.

Урттул къаргу мукьавну Бадрижат къурату цуппалу нанини, лулттугу рургьуну, Садикьлулгу кIанихь увкуна:

— Ва дуниял лаялун хьурчагу, на ина бакъа къабуцинтIиссар, ина ттун бакъа къахьунтIиссара.

— КъакIулли, ххал банну, — нач хъанахъисса душнища я уссихь, я буцинна тIутIинахь ссихI дуккан къархьуна.

Продолжение следует...